Taariikhda! Wadanka Afghaanistaan

Afghaanistaan Waa Wadanka Xiran ( Wadan Aan Bad Laheyn) Oo Ku Yaalo Koonfurta Ama Bartamaha Qaaradda Aasiya, Wadankaan Waa Wadan Buuraley Ah, Wuxuu Xuduud La Leeyahay Wadamada Kala Ah Tajakistaan, Uzbakistan Iyo Turkumaanistan Oo Waqooyi Ka Xigaan, Iiraan Oo Galbeed Ka Xigta, Shiinaha Oo Bari Ka Xiga Halka Baakistaan Ay Ka Xigto Dhanka Koonfur, Magaca Afghaanistaan Waa Dhulka Afghan, Caasimadda Wadanka Waa Kaabuul, Afghaanistaan Waxay Leedahay Taariikh Aad U Dheer Waxaa Soo Marey Dagaalo Sokeeye Oo Aad Badan, Afghaanistaan Waa Mid Ka Mid Ah Wadamadii Uu Ka Dhacay Dagaaladii U Dhexeeyey Sofiyeetka Iyo Reer Galbeedka ( Dagaal Dadban ), Wadanka Afghaanistaan Waa Mid Ka Mid Ah Sababihii Uu La Burburey Midowgii Soofiyeetka, Wadankaan Waa Wadan Isku Xira Bariga, Galbeedka, Koonfurta Iyo Bartamaha Aasiya, Waana Wadan Ay Dano Badan Ay Ka Leeyihiin Reer Galbeedka,Bedka Dhulka Afghaanistaan Waa 647500 Km2, Qabiilka Ugu Badan Waxaa Loo Yaqaanaa Bashtuun, Waana Dadkii Bilaawey Siyaasadda Casrika Ah Ee Afghaanistaan, Waxaana Aasaasey Axmed Shaah Sanadkii 1709  Wuxuuna Caasimad Ka Dhigtey Qandahaar , Balse Caasimadda Waxaa La Bedeley 17776 Loona Bedeley Kaabuul,

Taariikda laga soo bilaawo gumeysigii ilaa hadda..

 Laga soo Bilaawo 1838 Ilaa 1842 Waxaa Heystey Britain Waxayna Wakiil U Magacowdey Shaah Shujaah, Balse 1842 Ayaa La Shirqooeley Waana La Diley, Ingiriiska Iyo Hindidii Waxay La Kulmeen Leyn Iyo Barakicin Maadaama La Diley Ninkii Ay Wakiil U Magacowdeen Waxayna Iskaga Bexeen Kaabuul, 1878 Ilaa 1880 Waxaa Bilowdey Dagaalkii Labaad Ee Afghaanistaan Iyo Britain, Dagaalkaas Wuxuu Horseedey In Ay Heshiis Gaaraan Labada Dhinac Kaas Oo Afghaanistaan Lagu Siinaayo Maamulkeeda Arimaha Dibdda, Sanadka Markuu Ahaa 1919 Bishii Agoosto 19keeda Amiirkii Afghaanistaan Amaanullaah Khan Ayaa Ku Dhawaaqey In Ay Afghaanistaan Ka Xorowdey Gumeystihii Britain, 1926 Amiir Amaanullaah Wuxuu Isku Dayey Inuu Bulshada Heshiis Dhexdhigo Balse Caqabado Adag Ayuu La Kulmey Kabuul Ayuuna Iskaga Baxsadey  1929, Mohammed Daahir Shaah Ayaa Boqor Ka Noqdey Afghaanistaan Heshiis La Gaarey Owgii,

17- julaayo 1973 Waxaa Afgambi Kula Wareegay Mohamed Dawaad Khan Iyadoo Ay Jirtey Khilaafaad Siyaasadeed Iyo Mashaakil Badan, Balse Wuxuu Naftiisa Ku Waayey Khilaafaadkaas Waxaana La Diley 1978, Waxaa Ka Dib Qabtey Nuur Mohamed Taraaqi Balse Wuxuu U Leexdey Soofiyeetka, Balse Marso 27 – 1979 Ayaa La Afgambiyey, Waxaana Xilka Qabtey Babraak Karmal,

 Isagana 1986 Bishii Novembar Ayuu Xilka Iska Casiley Isagoo Ku Wareejiyey Mohammed Najiibullaah….

 Wuxuuna Xilka Hayey Ilaa 1992 Markii Ay Islaamiyiintu Qabsadeen Kaabuul, Najiibullaah Wuxuu Magangalyo U Galey Xarunta Qaramada Midoobey Wuxuu Magangalyo Weydiistey India Balse Way Diidey, 1996 Waxaa Kaabuul Xoog Kula Wareegey Kooxda Taalibaan

 Iyagoo Xoog Kula Soo Baxay Najiibullaah27kii  Bishii Semtembar 1996 Wayna Cadaabeen Ilaa Ay Ka Dilaan Ka Dibna Waxay Meydkiisa Sureen Bartamaha Wada Kaabuul Ku Taal, Aan Dib Ugu Noqono 1978 Dhalashadii Dowladihii Shuuciga Ahaa, Afghanka Oo Ah Dad Muslimiin Ah Way Adagtahay In Ay Aqbalaan Shuuciyaddawaxayna Horseedey Kacdoon Ka Dhan Ah Dowladdii Shuuciyadda, Afghaanistaan Waxay Gashey Dagaal Ka Dhan Ah Nidaamka Shuuciyadda Halka Soofiyeetka Oo Ahaa Shuuci Iyo Mareykanka Oo Kasoo Horjeedey Ay  Kor Kala Socdeen Iskuna Hubeeyeen Nidaamkii Shuuciyga Iyo Kacdoon Wadayaashii Kasoo Horjeedey, Soofieetka Wuxuu Ciidan Usoo Direy Afghaanistaan 1978 Si Ay U Taageeraan Dowladda Shuuciga Aheyd Dagaalna Ula Galaan Kooxihii Kasoo Horjeedey Ee U Badnaa Islaamiyiin, Soofiteetka Wuxuu Ogaadey In Uu Lugaha La Galey Dagaal Aan Dhamaad Laheyd Askar Aad U Badanna Looga Diley, 1985 Afghaanistaan Waxaa Kusoo Qulquley Islaamiyiin Ka Kala Yimid Wadamada Muslimiinta Ah Mareykanka Wuxuu Hub Ku Taageerey Kooxihii Islaamiyiinta Isagoo Eegaya Dantiisa Oo Aheyd Jebinta Soofiyeetkii Heystey Afghaanistaan Waxaa Tabarucaad Looga Aruurin Jirey Wadamada Muslimiint, Raggi Ugu Caansanaa Kooxaha Kacdoon Wadayaasha Waxaa Ka Mid Ahaa Axmed Shaah Mascuud, Jalaalu Diin Xaqaani, Qalbu Diin Xikmatiyar, Cabdalla Cazaam Iyo Burhaanu Diin, Ka Dib Toban Sano Oo Dagaal Lagu Riiqmey Soofiyeetka Ayaa Iskaga Baxay Afghaanistaan 1989, Wuxuu Ka Tagey Dowladdii Shuuciga Aheyd Ee Uu Taageerayey, 1992 Ayey Burburtey Dowladdii Shuuciga Afghaanistaan, Ka Dib Kooxihii Kacdoonka Wadey Ayaa Isku Soo Jeestey Wxaa Qarxay Dagaalo Aad Xun, 1996 Waxaa kaabuul Soo Galey Kooxda Taalibaan Oo Ka Awood Badisay Dhammaan Kooxihii Isku Hayey Awoodda Dalka, Taalibaan Waa Koox Islaami Ah Oo Lagu Aasaasey Magaalada Qandahaar Ee Koonfur Bari Afghaanistaan Sanadkii 1994 Waxaana Aasaasey Mullah Mohamed Omar 

Si Ay Afghaanistaan Ugu Xukumaan Diinta Islaamka Waxaa La Aaminsanyahay In Ay Dowladda Baakistaan Aasaastey, Waxayna Ku Dhawaaqeen Dowladda Islaamiga Afghaanistaan, Waxayna Talinayeen 1996 – 2001, Ka Dib Weerarkii Lagu Qaadey Mareykanka Dowladda Mareykanka Ayaa Taalibaan Ku Eedeysay In Ay Gabaad Siiyaan Osama Bin Laden Oo Kooxdiisa Sheegatey Weerarkii Daarihii Mareykanka Lagu Burburiyey, Mareykanka Ayaa Taliban Ka Dalbadey In Ay Usoo Gacan Galiyaan Bin Laden Balse Taliban Ayaa Ku Gacan Seyrtey Waxayna Dalbadeen Cadeyn, October 2001 Mareykanka Iyo 45 Dowladood Ayaa Kusoo Duuley Dowladdii Taalibaan Ee Afghaanistaan, Bshii November Ayey Mareykanka Iyo Xulafadiisa Qabsadeen Kaabuul, Waxay Xilka U Dhiibeen Xaamid Karazaay,,,

 Si Ku Meel Gaar Ah, 2002 Xulafadii Soo Duuley Waxay Amniga Dalka Ku Wareeiyeen Dowladdi Ay Dhisteen Ee Karazaay, 2004 Ayaa Xaamid Karazaay Si Rasmi Ah Loogu Doortey Madaxweynaha Afghaanistaan, 2014kii Ashraf Ghaani Ayaa Loo Doortey Madaxweynaha Dalka balse  15kii ogoosto ayuu dalka iskaga baxay ka dib markii ay taalibaan  la wareegeen xaafadaha magaalada kabul.

Kooxdii Taalibaan ayaa gudaha u gashay caasimadda kaabuul agoosto/15/2021 iyagoo la wareegey madaxtooyada dalka Afghanistan. 

           Qowmiyadaha Dalka Afghanistan

1.       Bashtun: 62% ayey dalka ka yihiin.

2.       Dhaajek: 25% ayey dalka ka yihiin.

3.       Hazaara: 3% ayey dalka ka yihiin.

4.       Baluush: 2% ayey dalka ka yihiin.

5.       Turkuman: 2 ayey dalka ka yihiin.

6.       Uzbik: 7,5% ayey dalka ka yihiin.

7.       Kuwa kale : 2,5% ayey dalka ka yihiin.

Boqolkiiba 77% Waxay Ku Hadlaan Persian Ama Dari, pashto Waxaa Ku Hadla Boqolkiiba 48%, Uzkek Waxaa Ku Hadla 11%, English 6%, Turkumen 3%, Urdu Waa 3%.

Jawiga Afghaanistaan Waa Mid Xun Xilliga Jiilaalka Waxaa Aad U Da,A Baraf.

      Magaalooyinka ugu caansan uguna waaweyn 

1.       Kaabuul

2.       Qandahaar

3.       Waharaat

Codeka afghaanistaan laga galo waa +93 .

 Gobolada Wadanka Afghanistan sanadkan 2022

Gabagabeynta Taariikhda Afghanistan

isha xogta

Qaar ka mid ah xogahaan waxaan kasoo xigtay wikipedia

Hubinta Xaqiiqda

Waxaan ku dadaalnaa saxnaanta iyo caddaaladda. Haddii aad aragto wax aan sax ahayn, Nala soo xidhiidh